12. Wat kunnen we bijdragen?
Nu komen we toe aan de belangrijkste vraag: wat kunt u zelf doen? Er zijn al veel websites te vinden die hierop een antwoord geven. Deze kunnen soms
wat verwarring veroorzaken. Wat is nu handig om als eerste te doen? Wat kan ik doen als ik weinig tijd heb? Hoeveel gaat het me kosten?
Om te weten te komen welke acties het meeste verschil maken, kunt u beginnen met uw eigen klimaatimpact berekenen. DeCarbon Calculator kan daarbij helpen. Als u het daarna moeilijk vindt om te beginnen of een behapbaar plan te maken, dan kunt u zich aansluiten bij klimaatgesprekken. Dat zijn groepen waarin mensen bij elkaar komen om elkaar te stimuleren en aan te moedigen meer voor het klimaat te doen. Ze hebben een lijst van 175 mogelijkheden. Daar zit altijd wel wat tussen.
Als u bijna geen tijd heeft: petities tekenen kost maar een paar minuten per week. Op Zaailingen.com enKlimaatoog.nl vindt u een volledig overzicht van alle klimaatgerelateerde petities. Als u bij de volgende verkiezingen voor het klimaat wilt stemmen; op Sargasso.nl worden de klimaatplannen van de verschillende politieke partijen nauwkeurig geanalyseerd. Elke partij krijgt een cijfer.
De rest van dit artikel geeft een overzicht van een groot aantal websites waar u meer tips en inspiratie kunt opdoen. We behandelen achtereenvolgens:
1: Thuis beginnen met groen consumeren en/of consuminderen.
2: Meedoen aan lokale duurzame initiatieven. Sluit u aan bij een groep of start er zelf één. Bijvoorbeeld in uw bedrijf, gemeente, vereniging of andere organisatie waarin u actief bent.
3: Invloed proberen uit te oefenen op de politieke en economische powers that be. Bijvoorbeeld door activist te worden in de milieubeweging. Door politiek actief te worden. Of door u aan te sluiten bij de Fossiel Vrij Beweging, die institutionele beleggers zoals pensioenfondsen, gemeentes en universiteiten ertoe probeert te bewegen niet meer in fossiel te investeren.
Andere algemene overzichten
De wat-kunt-u-zelf-doen pagina van Greenpeace valt op door zijn overzichtelijkheid. Achter elk van de 21 plaatjes een handzaam lijstje met links – drie tot vijf. Als u dan ook nog kijkt op samensnellerduurzaam.nu, hetkanwel.net en nudge.nl, dan heeft u al zoveel goede tips dat het u duizelt.
In het vervolg van dit artikel worden de verschillende links aan elkaar gepraat met een verhaal dat tegelijk wat achtergrondinformatie geeft.
A: Groen consumeren en consuminderen
Kies een groene energieleverancier
Een goed begin is te kiezen voor een energieleverancier die alleen in groene energie investeert. Natuurlijk blijft uw stroom in feite uit het algemene net komen, dat voor het grootste gedeelte draait op gas en steenkool. Maar in ieder geval wordt het geld dat u aan energie betaalt dan gebruikt om te investeren in bv. nieuwe windmolens.
De Consumentenbond en Wise Nederland hebben een lijst online staan waarop iedere energie-leverancier een cijfer krijgt voor hoe groen hij nu echt is. Een heleboel zogenaamd groene stroom is in feite sjoemelstroom. De energie-leveranciers kopen voor bijna geen geld certificaten op voor waterkracht uit Noorwegen, terwijl hun eigen stroom in Nederland grijs wordt opgewekt. Het geld voor die certificaten wordt niet gebruikt om nieuwe waterkrachtcentrales te bouwen. In Noorwegen heeft men al 100% duurzame elektriciteit. Het beste is zon en wind energie uit Nederland te kopen, of desnoods uit het buitenland.
Hier noemen we alleen 4 leveranciers die uitsluitend in Nederlandse windmolens investeren:Pure-energie, Qurrent, Vandebron en Duurzameenergieunie. Alleen deze krijgen het predicaat 100% duurzaam.
U kunt ook een gedeelte van een windmolen kopen en delen in de opbrengst. Een soort aandelen, maar nu heten het Winddelen. Dit kan bij de Windunie en bij Greenchoice. Dit artikel vertelt u waarom het een goed idee is.
Thuis energie besparen
Ook al heeft u een groen energie-abonnement, het is nog steeds een goed idee om thuis energie te besparen. Zeker wat betreft de warmte. Bij geen enkele leverancier kunt u iets anders krijgen dan aardgas. Op zijn hoogst kunt u de CO2 uitstoot laten compenseren. Om van het gas af te komen, moet u ofwel uw woning energieneutraal maken (zie hieronder) ofwel het geluk hebben dat uw woning kan worden aangesloten op een warmtenet dat gebruik maakt van duurzame warmte zoals geothermie.
De website van MilieuCentraal is een goed begin voor mensen die echt werk willen maken van energiebesparing en zelf duurzame energie opwekken. Veel aandacht aan verwarming, zonnepanelen, apparaten en verlichting.
Andere opties zijn tipsomtebesparen.nl ,bespaarlokaal.nl en deConsumentenbond. Via maakjehuishoom.nl kunt u - als u het ervoor over hebt - voor 240 euro iemand laten langskomen die u tips geeft over alle mogelijkheden tot energiebesparing in uw woning. Via verbeteruwhuis.nl kunt u een online check laten doen.
Isoleren en energieneutraal maken
In de meeste huishoudens gaat wordt veel meer energie gebruikt voor warmte dan voor elektriciteit. Zonnepanelen en ook zonneboilers kunnen maar voor een gedeelte in de totale energievraag voorzien. Als u in een keer klaar wilt zijn met energie besparen en nooit meer een energierekening wilt hebben, dan is de beste oplossing uw huis energieneutraal te maken. Dit is mogelijk met een combinatie van aanpassingen zoals geothermische warmte, isolatie en zonnepanelen. Eventueel aangevuld met zonneboilers, infraroodpanelen en zonnepanelen die ook warmte opwekken. Deze brochure van Urgenda legt uit hoe dat kan voor 35.000 euro. Bij een gemiddeld energieverbruik heeft u de kosten er dan binnen 15 jaar uit. Woont u in de buurt van Zwolle, dan kan Baart u helpen met het energieneutraal maken van uw woning.
Alleen isoleren is goedkoper en helpt ook al veel. Op eigenhuis.nl en isolatie-weetjes.nl vindt u meer info. Via MilieuCentraal komt u te weten waar en hoe u subsidie kunt krijgen.
Wassen en douchen.
Warm water voor wassen en douchen is ook een energievreter. Viaduurzamekleren.nl,financieel.info.nu en de Consumentenbond vindt u tips om hierop te besparen.
Winkelen
Op Allesduurzaam vindt u de grootste gids van Nederland voor groene bedrijvigheid. De dichtstbijzijnde biologische winkel vindt u bij bewustindebuurt.
Als u toch naar een gewone supermarkt gaat, via deze app kunt u scannen hoe duurzaam het voedsel is wat u koopt. Milieucentraal geeft u hier info over verschillende milieukeurmerken.
Welke er betrouwbaar zijn en welke minder, uitgesplitst naar verschillende criteria en productcategorieën.
Verschillende merken elektronica kunt u hier op duurzaamheid vergelijken. Check schonekleren.nl om te weten te komen of uw kleding schoon is geproduceerd en met redelijke werkomstandigheden.
Eten rechtstreeks van de boer
Biologische producten kopen in een biologische winkel of gewone supermarkt is al een stuk beter dan gewone producten. Maar 'biologisch' betekent in principe alleen dat er geen chemicaliën en kunstmest zijn gebruikt. Het zegt bijvoorbeeld niets over de energie die verbruikt is bij de verwerking, koeling en transport. Steeds meer biologische producten in Nederlandse supermarkten worden in ontwikkelingslanden geproduceerd. Hoe meer voedsel lokaal kan worden geproduceerd, des te gemakkelijker is het een gesloten grondstofkringloop te bereiken.
Mensen die echt fanatiek bezig zijn met milieubewust voedsel, kopen het daarom bij voorkeur rechtstreeks bij de boer. De volgende websites proberen u hierbij op weg te helpen: Rechtstreex.nl enaardeboer.nl. Voor lokaal geproduceerd bier kunt u terecht bij het biermoment.nl. Lokaal geproduceerd voedsel betekent ook dat u weer groenten uit het seizoen gaat eten. Meer informatie hierover bij degezondepotheker.
Minder vlees
Elders hebben we al uitgebreid uitgelegd waarom minder vlees eten echt nodig is om het klimaat te redden. Op de website van wakkerdier vindt u nog eens 10 redenen om over te gaan op een vegetarisch of flextarisch dieet. Wat misschien het misschien makkelijker maakt uw gewoontes te veranderen (en ik weet uit ervaring dat dit niet meevalt!) is weten hoe u lekker vegetarisch kunt koken. Daarvoor kunt u terecht op de volgende 5 websites (1,2,3, 4,5). Als u daarna nog 's nachts blijft dromen van Bic Macs en Whoppers, probeert u dan eens een zeewierburger!
Minder afval
In Nederland wordt al redelijk goed gerecycled, maar hoe minder afval u produceert, hoe beter. Het is onwaarschijnlijk dat we in de toekomst al onze grondstoffen uit recycling kunnen halen als we overbodige consumptie niet tegengaan. Zeker omdat de verwachting is dat in ontwikkelingslanden de consumptie door het plafond gaat schieten.
De echte klimaathelden gaan gelijk over op een zerowaste lyfestyle en de weg daarnaartoe wordt u gewezen ophoedoe.nl en levenzonderafval.blogspot.nl. Geldloos leven leert u op geldloos.nl. Op opnieuwbegonnen.blogspot.nl leert u hoe u bijvoorbeeld zelf kaarsen en tandpasta kunt maken.
Mensen die wat rustiger aan willen doen kunnen terecht op sites als plasticheroes.nl (over het inzamelen van plastic), of kunnen hier een Jekko kopen (een inzamelbox voor spaarlampen en oude duurzame apparaten. Verpakkingsvrije winkels vindt u in Utrecht en Groningen. Een online advertentiemarkt voor secondhand, retro, vintage, art en duurzaam vindt u op letswebshop.
Nog niet overal in Nederland wordt GFT afval ingezameld. Op balkonton.nl kunt u leren hoe u een eigen wormenbak kunt gebruiken om je eigen compost te maken.
Duurzaam bankieren en beleggen `
Informatie over hoe duurzaam banken beleggen vindt u op eerlijkegeldwijzer.nl enbankenoverzicht.nl. Triodos en ASN scoren zoals verwacht het beste. Als van van bank wilt wisselen, dit wordt u gemakkelijk gemaakt op overstapservice.nl en bij de Consumentenbond.
Een vernieuwend concept in de wereld van beleggen is crowdfunding. Voor vernieuwende groene projecten of start-ups is het vaak moeilijk financiering te vinden. Zij kunnen nu financiering zoeken in online communities waarin particulieren zonder tussenkomst van financiële instellingen hun geld kunnen beleggen. Zo maken we onszelf iets minder afhankelijk van banken en beleggingsfondsen. In Nederland zijn crowdfunding communities te vinden op greencrowd.nl encrowdfunding.nl. Check ook de buitenlandse websiteskive.org enlearn.indiegogo.com. Informatie over duurzaam beleggen vindt u op vbdo.nl.
B: Deeleconomie
Een belangrijk buzzword in de wereld van groen consumeren is deeleconomie. Dit betekent op zoek gaan naar anderen om dingen samen te delen in plaats van voortdurend spullen te kopen die je daarna toch maar één keer gebruikt. In de groene economie van de toekomst, zegt men, gaat het er niet meer om dingen te bezitten. Je betaalt alleen voor het gebruik. Dit is gelijk een leuk excuus om eens contacten te leggen buiten uw vaste kring van vrienden, familie en collega's.
De bekendste site voor het delen van spullen is Peerby. Iedere keer als je iets nodig hebt plaats je een bericht op de site. Dit wordt aan allen gebruikers in een bepaalde straal rond je huis wordt toegezonden. Zelf ontvang je berichten van iedereen in de buurt die iets aanbiedt. Check ook de websites deeleconomie.nl en pltformsocialbusiness
Auto's delen
Als er nu één gebied is waarmee je de emissies en vervuiling sterk kan terugbrengen door dingen te delen dan is het wel met auto's. Van de 8 miljoen auto's in Nederland is gemiddeld 2,5% aan het rijden en nog eens 1,5% staat in de file. Dat is zo'n beetje de ergste verspilling die je maar kunt bedenken. Als we alle auto's elektrisch maken en overschakelen op 100% duurzame elektriciteit, dan scheelt dat wel zo'n 10% van alle emissies. Maar CO2 voetafdruk van het produceren van een auto is minstens de helft van die van het benzinegebruik. En bedenk eens hoe het stadsbeeld van onze oude steden er op vooruit zou gaan als je een groot deel van al dat blik zou weghalen!
Ikbenhopper.nl is de beste website met algemene informatie over auto's delen, huren, openbaar vervoer en oplaadpunten voor elektrische auto's. Via snapcar.nl kunt u iemands auto huren en bij blablacar.nl vindt u iemand om mee te rijden als u een reis gepland heeft. MilieuCentraal heeft een pagina met informatie over de CO2 uitstoot van verschillende vervoermiddelen en de aanschaf van een nieuwe auto.
Het openbaar vervoer of de fiets nemen kan natuurlijk ook. Op deze site van de NS vindt u informatie over hoe u met een OV abonnement op ieder station in Nederland een fiets kunt huren. Uw treinreis plant u via 9292.nl. Op ov-chipkaart.nl schaft u zoals de naam al zegt een OV-chipkaart aan. Alle info over met de fiets naar uw werk gaan vindt u op fietsnaarhetwerk.nl
C: Denk globaal, handel lokaal
Nadat we in het kader van de nieuwe deeleconomie her en der een paar nieuwe contacten hebben gelegd om dingen samen te delen, is het misschien geen gek idee om te kijken wat er in uw eigen woonplaats gebeurt.
In deze website zijn we heel erg gericht op het globale plaatje en het leggen van alle verbanden. En dat is ook echt nodig om te zien dat we een acuut probleem hebben dat niet kan wachten. Maar als u de link kunt leggen tussen het globale en lokale niveau en dan lokaal acties onderneemt, wordt het allemaal wat concreter.
Het gevoel te behoren bij een lokale gemeenschap is in onze maatschappij vaak nogal zwak. Veel mensen weten nauwelijks wat er speelt in hun eigen dorp op stad, zijn met hun eigen leven bezig en horen daarnaast ook nog iets over wat er in de wereld gebeurt via de media of internet. Toch zijn het juist de lokale initiatieven die kunnen helpen draagvlak te creëren voor de energie-omslag.
Als er veel lokale initiatieven zijn, zullen ook politici meer geneigd zijn te geloven dat het thema leeft. Uiteindelijk zijn het vooral de maatregelen op landelijk of internationaal niveau die het meeste effect zullen sorteren. Maar de lokale initiatieven leggen toch de basis voor een verandering van onderop. Ook als er betrekkelijk weinig mensen aan meedoen, vergroten die toch de ‘zichtbaarheid’ van het thema. Dit is vooral belangrijk als het op korte termijn een hopeloze zaak lijkt om de landelijke politiek om te krijgen. Met een groot aantal lokale acties is het dan toch mogelijk het thema te blijven aankaarten.
En er is genoeg te doen op lokaal niveau, zelfs als er in uw woonplaats geen grote kolencentrale of chemische fabriek staat. Overal kun je lokaal energie gaan opwekken, gebouwen energieneutraal maken, recyclen of lokaal voedsel verbouwen.
Landelijke organisaties.
Er zijn in Nederland twee landelijke organisaties die duurzame initiatieven op lokaal niveau stimuleren en ondersteunen: Transition Towns en Urgenda. Transition Towns is aanwezig op 19 plaatsen in Nederland en richt zich voornamelijk op drie thema's: lokale energie, recycling en hergebruik en lokaal voedsel verbouwen. Zij bieden veel informatie en ook trainingen over het opzetten van een nieuw initiatief.
Urgenda heeft landelijke bekendheid gekregen door de rechtszaak tegen de staat. Minder bekend is dat het een paraplu-organisatie is voor een heleboel creatieve acties en projecten: o.a. voor het vergroenen vanbedrijventerreinen, het verduurzamen vankinderboerderijen, een wedstrijd om in uw bedrijf zo min mogelijk autokilometers te maken, een energiestrijd om zorghuizen klimaatneutraal te maken, een foodbattle om voedselverspilling tegen te gaan, duurzame gebiedsontwikkeling en duurzame oppervlakte-exploitatie (hoe maken we in ons overbevolkte landje zo goed mogelijk gebruik van de de ruimte om bv duurzame energie op te wekken). Overigens zijn al deze initiatieven geheel onafhankelijk. Urgenda ziet zich alleen als ondersteunende organisatie en wil zelf niet meer dan 15 vaste medewerkers hebben.
Verder zijn er maar liefst vier initiatieven voor het ruilen van kleding: dewaslijn.com,littlegreendress.nl,theperfectyou.nl en hetkanwel.nl. Informatie hoe u alleen of samen met anderen een eigen moestuin begint vindt u op: buurtmoestuin.nl,moestuinbeginnen.nl,wageningenur.nl en (alweer) hetkanwel.nl.
Energie-coöperaties
Voor veel mensen zijn er nogal wat drempels om alle mogelijkheden om zelf duurzame energie op te wekken echt toe te passen. Dit kunnen moeilijkheden zijn met financiering of bureaucratische obstakels. Vooral voor huurders is het moeilijk omdat zij niet alleen toestemming van een huurbaas moeten krijgen, maar er ook een juridische constructie verzonnen moet worden. Bijvoorbeeld over wie de eigenaar wordt van de zonnepanelen en wat er gebeurt als de huurder verhuist. In flats en appartementencomplexen is samen met je buren, of een groep buurtbewoners iets opzetten vaak de enige of de meest werkzame optie. Dit maakt het er niet eenvoudiger op.
Om al deze moeilijkheden het hoofd te bieden worden er overal in het land lokale energiecoöperaties opgericht van groepen bewoners die samen duurzaam energie willen opwekken. Soms is er dan een overkoepelende organisatie die verschillende initiatieven ondersteunt, bijvoorbeeld met juridisch advies en het uitwisselen van informatie. Samen hiermee bezig zijn is ook een enorme psychologische ondersteuning en kan meer mensen inspireren er aan mee te doen.
Een goed voorbeeld van zo’n ondersteunende organisatie is Wijkrijgenkippen in Amsterdam- Zuid. Zij organiseren iedere twee weken een energie-ontbijt waarin mensen die met duurzaamheid bezig zijn elkaar kunnen ontmoeten en inspireren.
Bij de cooperatieexpert.nl kunt u meer informatie vinden over hoe u een energie-coöperatie opricht. Solargreenpoint.nl biedt hetzelfde, maar dan alleen gericht op zonne-energie. U kunt ook deelnemen aan een bestaand project in uw eigen postcoderoos.
Het grote plaatje
Tot nu toe heb ik bijna 3000 woorden gewijd aan wat u voor het klimaat kunt doen op uw eentje, samen met iemand anders of in de buurt/lokaal. Dit heeft te maken met het grote aantal websites dat hieraan gewijd is. Het is ook een tegenwicht voor het feit dat ik op de rest van de website wel heel erg de nadruk leg op het globale plaatje.
Maar wat eigenlijk het belangrijkste thema van deze website is, is dat we linksom of rechtsom moeten proberen invloed uit te oefenen op de economische en politieke machten die onze maatschappij beheersen: investeerders, regeringen en bedrijven. Hoe moeilijk het ook lijkt. Zonder dat redden we het niet.
De gevestigde milieubewegingen – Greenpeace, Milieudefensie en het Wereld Natuur Fonds – hebben allemaal een pagina waar u terecht kunt als u wilt meedoen aan één van hun acties. Jongeren kunnen terecht bijJongeren Milieu Aktief. Als u meer in de radicaal-linkse hoek zit – de anarchistische beweging Groenfront! voert al decennia lang acties van geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid.
Aan de andere kant van het spectrum staat Natuur en Milieu – deze organisatie is niet op zoek naar actievoerders maar alleen naar donateurs. Er zijn nog veel meer natuur en milieuorganisaties in Nederland, vaak lokaal of geconcentreerd op deelthema's. Op Wikipedia vindt u deze lijst.
Nieuwe groeperingen
In de jaren dat niemand in Nederland zich voor milieu en natuur leek te interesseren, hebben de gevestigde milieu-organisaties er hard voor geknokt om te voorkomen dat het onderwerp helemaal in de vergetelheid wegzakte. Maar als een boodschap steeds opnieuw uit de mond van dezelfde usual suspects komt, verliest deze na verloop van tijd aan kracht. Gelukkig neemt de laatste tijd de belangstelling weer toe en er zijn een aantal nieuwe bewegingen opgekomen.
Eén hiervan heb ik al genoemd. FossielVrij Nederland probeert publieke investeerders ertoe te brengen niet langer in fossiele brandstoffen te investeren. Er is al een aantal groepen actief die zich richten op pensioenfondsen, universiteiten, gemeenten en verzekeringsmaatschappijen. De actie gericht op ABP (het grootste pensioenfonds van Nederland waar alle ambtenaren van Nederland verplicht bij zijn ondergebracht) heeft landelijke aandacht gekregen en gedeeltelijk succes gehad. Het ABP gaat zijn investeringen in fossiel geleidelijk terugbrengen.
De benadering van Fossiel Vrij heeft twee grote voordelen. Allereerst laat het zien waar de echte macht in de wereld zit. Het zijn met name de grote investeerders die bepalen waar het grote geld naar toe vloeit en wat voor economische activiteiten er plaats zullen vinden. Daarnaast biedt deze format de mogelijkheid eindeloos nieuwe acties op te zetten en zo het thema onder de aandacht te houden. – er zijn heel veel organisaties met investeringen in fossiele brandstoffen.
Dat laatste kan ook gezegd worden van een landelijke actie onder leiding van Greenpeace om gemeenten er toe te brengen alleen echt groene stroom af te nemen. Volgens het Energieakkoord hadden de Nederlandse gemeenten dit al in 2015 moeten doen. Maar slechts een derde heeft zich hier tot nu toe aan gehouden. Veel gemeenten kopen zogenaamde sjoemelstroom in: men koopt certificaten in van waterkracht geproduceerd in Noorwegen voor bijna geen geld. Dit heeft niet tot gevolg dat er in Noorwegen meer wordt geïnvesteerd in schone energie. De stroom die feitelijk aan de klant geleverd wordt is gewoon grijze stroom uit Nederland.
Hoewel de actie door Greenpeace ondersteunt wordt zijn de diverse lokale initiatieven volledig onafhankelijk. Zo kunnen gewone burgers iets bijdragen zonder eerste lid te moeten worden van een gevestigde organisatie. Hopelijk luisteren gemeenten beter naar hun eigen burgers dan naar de 'milieubeweging'.
Zo zijn er steeds meer acties die niet worden opgezet vanuit een gevestigde organisatie. Als u hierover meer wilt weten, dan kan ik u lid maken van de besloten Facebook groep 'De Nederlandse Klimaatbeweging' (klik in het hoofdmenu op Contact). Deze heeft al meer dan 2000 leden. Er wordt zeer veel informatie geplaatst. Er bestaat ook een agenda van ‘De Nederlandse Klimaatbeweging' (hoewel deze naam niet verwijst naar een officiële organisatie) .
Een paar nieuwe initiatieven wil ik nog met name noemen. Stopecocide zet zich in voor het internationaal strafbaar stellen voor de vernietiging van ecosystemen, ecocide. StopTTIP is een landelijk platform van organisaties die ernaar streeft handelsverdragen die een effectief klimaatbeleid onmogelijk maken te verhinderen. Wij Stoppen Steenkool zet zich in voor het sluiten van alle kolencentrales. Aseed is een organisatie die zich vooral richt op de strijd tegen de agro-business, monocultures, genetische manipulatie en voor biologische kleinschalige landbouw en voedselsouvereiniteit.
Nieuwe media
Er zijn ook een aantal nieuwe media actief waar u meer en betere informatie kunt vinden over klimaat en milieu dan in de reguliere media: Duurzaam Nieuws, De Correspondent, One World en Tegenlicht